استان خراسان شمالی را بهتر بشناسیم - کلوب فارسی

خراسان شمالی گذرگاه زائران امام هشتم شیعیان است، جایی است که آدمی می تواند خود را به دامان طبیعت بسپارد. این استان همچون نگینی در میان دو قطب گردشگری شمال کشور و زیارتی مشهد مقدس می درخشد و گنجینه ای ارزشمند از فرهنگ ها به شمار می رود. در این استان می توان با طبیعت هم نشین شد و از چشم اندازهای آن استفاده کرد.

در این مقاله سعی شده تا با توصیف این استان با دید بازتری به این سرزمین مسافرت کرد. پس برای شرح بیشتر با ما باشید.

خراسان شمالی با جمعیت 811572 نفر از استان های شمال شرقی ایران و محصور بین دو رشته کوه کپه داغ در شمال و آلاداغ و شاه دنیا در جنوب است. این استان یکی از جدیدترین استان های ایران است که حاصل تقسیم شدن استان بزرگ خراسان (سابق) است.

این استان در سال 1383 و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان ایجاد شد. بجنورد بزرگ ترین شهر و مرکز استان است.

بجنورد، شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، راز وجرگلان، جاجرم، فاروج و گرمه شهرستان های خراسان شمالی را تشکیل می دهند.

قرارگیری این استان در موقعیت خاص جغرافیایی و اقلیمی زمینه را برای کشاورزی و دامپروری مهیا نموده است، بعلاوه مجتمع ها و صنایع دیگر نظیر مجتمع پتروشیمی، کارخانه سیمان و کارخانه های پلاستیک بجنورد، مجتمع فولاد اسفراین، کارخانه آلومینیومی جاجرم، نیروگاه برق، کارخانه قند و کارخانه الیاف شیروان، کارخانه های متعدد پنبه پاک کنی، صنایع غذایی، کشاورزی، ساختمانی و … بر اقتصاد این استان افزوده است.

در حال حاضر 30 معدن فعال در این استان وجود دارد که می توان به معادن اکسید آلومینیوم، کلسیت، بنتونیت، باریت، ماسه سیلیسی و سنگ های تزیینی اشاره نمود.

وجه تسمیه

کلمه خراسان از دو قسمت خور به معنای خورشید و آسان به معنی آمدن تشکیل شده است: یعنی جایی که خورشید از آن بر می آید و چون از خراسان سابق جدا شده و در شمال ایران واقع شده است، واژه شمالی به آن نسبت داده می گردد.

تاریخچه

حداقل قدمتی که برای این سرزمین وجود دارد، دوران نوسنگی و حدود 5000 تا 8000 سال قبل است. باستان شناسان در برخی از قسمت های تاریخی این منطقه آثاری کشف نموده اند که خبر از ارتباط آن با مکانی دور و در خارج از فلات ایران می دهد. این آثار نمادی از پویایی فرهنگ های منطقه در دوران پیش از تاریخ است.

خراسان در زمان حکومت اشکان ها محل زندگی قوم پارت بوده است، حضور فعال این قوم در پهنه کنونی خراسان را از طریق آثار تاریخی کشف شده می توان درک کرد.

بعلاوه این استان در مسیر باستانی جاده ابریشم واقع شده است که باعث شده از نظر مالی و اجتماعی در دوران های مختلفی تاریخی به ویژه در دوره ساسانی توسعه یابد.

جغرافیا

این استان با مساحت 28179 کیلومتر مربع، 1326 متر بلندتر از سطح دریا است.

خراسان شمالی از شمال به ترکمنستان، از شرق و جنوب به استان خراسان رضوی، از جنوب غربی به استان سمنان و از غرب به استان گلستان محدود می گردد.

ناهمواری های استان متشکل از نواحی کوهستانی و پست و هموار است.

قله شاه دنیا بلندترین نقطه استان است که با بلندی 3051 متر در رشته کوه های آلاداغ قد بر افراشته است، پست ترین نقطه این استان نیز با ارتفاع 400 متر در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک واقع شده است.

کوه های استان به دو بخش رشته کوه کپه داغ و رشته کوه آلاداغ تقسیم می گردد. اگر نگاهی زمین شناسانه به کوه های استان بکنیم، باید این نکته را یادآور شویم که این کوه ها از کوه های جوان به وجود آمده و بعلاوه حاصل آخرین حرکات کوهزایی دوران سوم است.

شمال استان جایگاه رشته کوه کپه داغ است. گسل عشق آباد (گسل کپه داغ) مرز جدایی این رشته کوه از دشت های پست ترکمنستان است، بعلاوه دشت های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان و فاروج رشته کوه کپه داغ را از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می نماید.

رشته کوه آلاداغ از طریق کوه های کم ارتفاع به رشته کوستانی شاه کوه البرز می رسد، این اتصال در غربی ترین منطقه در حوالی جاجرم رخ می دهد.

اقلیم

خراسان شمالی به لحاظ اقلیمی در منطقه نیمه خشک کشور واقع شده است. 13.05 درجه سانتی گراد میانگین دمای سالانه استان است، حداکثر دما در تابستان تا 40 درجه سانتی گراد زیاد می گردد.

از نظر بارش نیز باید گفت در فصل زمستان و فروردین ماه بارش به حداکثر می رسد. میانگین بارندگی سالانه استان 230 میلی متر است که بیشترین آن 468 میلی متر گزارش شده، حداقل بارندگی نیز 120 میلی متر بوده است.

مردم شناسی

قومیت های فارسی زبان، تات زبان، نمودهای کرمانج، ترکمن و ترک در این استان سکونت دارند و به فارسی، تاتی، کردی کرمانجی، ترکمنی و ترکی خراسانی تکلم می نمایند.

نمودهای کرمانج در شیروان، بجنورد، اسفراین، آشخانه و فاروج سکونت داشته و به زبان کردی کرمانجی صحبت می نمایند. دین این مردم اسلام بوده و مذهب شان شیعه است.

تات زبانان در محلاتی از شهر بجنورد، در شهر سنخواست و پیرامون شوقان، اسفراین، شیروان و راز زندگی می نمایند.

ترک ها در شیروان، اسفراین و بجنورد، ترکمن ها در منطقه راز و جرگلان واقع در شهرستان بجنورد و بلوچ ها در شهرستان مانه و سملقان سکونت دارند.

لباس محلی

وجود قومیت های مختلف در این استان زمینه ای شده تا از طریق آن فرهنگ های مختلف در پوشیدن لباس های محلی به وجود آید، این لباس ها با رنگ ها و نقش های زیبایی که دارند، روح و جان آدمی را تازه می نمایند.

پوشاک بانوان کردی شامل پنج قسمت یاشار یا چارقد، کراس (بلوز)، شیلوار (دامن)، جلیقه و شلیته است. مردان کرد خراسان شمالی نیز از عرق چین، که لاو و لچگ استفاده می نمایند که همچون پوشاک بانوان دارای رنگ های شاد و برگرفته از طبیعت است.

پوشاک بانوان و مردان ترکمن نشین این استان از ابریشم و پشم گوسفندان تهیه می گردد. چاوک، کولته، چلپی و یلک قسمت های پوشاک بانوان این اقوام را تشکیل می دهد. مردان نیز از دون و اچمک استفاده می نمایند. چاروق که از جنس چرم طبیعی است، کفش سنتی غالب مردم خراسان شمالی اعم از کرد، ترک و ترکمن را تشکیل می دهد.

صنایع دستی و سوغات

فرش دورو: خراسان شمالی خاستگاه فرش ابریشم دورو است. ترکمن های استان خراسان شمالی متخصص این رشته هستند، این صنایع دستی بسیار ارزشمند است و در سایر اقوام ترکمن و منطقه ها دیگر کشور بافته نمی گردد.

گلیم سفره کردی: این صنایع دستی حاصل دستان هنرمند زنان عشایر این استان است. سفره کردی خراسان شمالی در سال 1391، در لیست آثار ملی به ثبت رسید، بعلاوه در دی ماه سال 1392 پیروز به دریافت نشان اصالت یونسکو شد.

معروف ترین سوغات خراسان شمالی انواع آب نبات و انگور است.

دیدنی ها

تفریحگاه معروف بش قارداش بجنورد، پارک زیبای بابا امان بجنورد، چشمه آبگرم ایوب پیغمبر در 80 کیلومتری شمال شرقی بجنورد در دهستان گیفان که از خواص طبی ویژه ای برخوردار است، روستای گردشگری اسفیدان شهرستان بجنورد که در در سال 1385 به عنوان زیباترین روستای ایران انتخاب شد و روستای رویین اسفراین از جاذبه های طبیعی و معروف خراسان شمالی هستند که انگیزه رفتن به این سرزمین را دوچندان می نمایند.

بعلاوه ارگ تاریخی بلقیس در اسفراین، حسینیه جاجرمی بجنورد، کوشک باغ علی آباد بجنورد، شهر تاریخی بلقیس در اسفراین، معبد اسپاخو کهن ترین بنای دوره ساسانی در شهرستان مانه و سملقان، موزه و عمارت مفخم در بجنورد و قلعه جلال الدین گرمه از جاذبه های تاریخی خراسان شمالی هستند.

مکان های تاریخی و فرهنگی استان که به ثبت ملی رسیده است

تفریحگاه بش قارداش، کوشک باغ علی آباد، حسینیه جاجرمی، روستای رویین، شهر تاریخی بلقیس، معبد اسپاخو، عمارت مفخم و قلعه جلال الدین گرمه در لیست آثار ملی کشور ثبت شده اند.